Het kabinet wil meer zekerheid over de beschikbaarheid van grondstoffen en halfproducten voor de Nederlandse en Europese industrie. De controle over deze grondstoffen krijgt naast een economische steeds meer een geopolitieke dimensie. Landen zoals China zijn in toenemende mate bereid om economische invloed in te zetten als geopolitiek wapen.
Kritieke grondstoffen zijn nodig voor bijvoorbeeld batterijen, halfgeleiders, medische hulpmiddelen, waterstofproductie, zonnepanelen en ledverlichting. Met de nationale grondstoffenstrategie zet het kabinet in op voldoende beschikbaarheid van kritieke mineralen en metalen, circulariteit, op het vinden van minder schaarse alternatieven en verkleinen van de impact op mens en milieu. De ministerraad heeft ingestemd met deze aanpak in de nationale grondstoffenstrategie op voorstel van minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat, minister Schreinemacher voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat.
Nederlandse positie opbouwen in kritieke grondstoffenketens
Digitalisering en verduurzaming zijn de basis voor een sterke Nederlandse economie in de toekomst. Om hierop te kunnen inzetten, is het zaak om in EU-verband risico’s op nieuwe afhankelijkheden van grondstoffen en halfproducten aan te pakken. Nederland is op dit moment één van de meest concurrerende economieën. De Nederlandse industrie, logistieke sector en aanverwante bedrijven hebben wereldwijd al een sterke positie opgebouwd in traditionele grondstoffenketens zoals olie en staal. Het kabinet ziet kansen om ook een goede positie op te bouwen in de kritieke grondstoffenketens zodat Nederland en de EU minder afhankelijk zijn.
De Nederlandse bodem bevat zelf nauwelijks kritieke grondstoffen: deze zitten vooral in andere werelddelen en onder de zeebodem. Wel zijn elders in de EU grondstoffen als lithium en kobalt potentieel beschikbaar. Door in Nederland en de EU meer raffinage-, verwerkings-, assemblage- en transportcapaciteit op te bouwen en beter hierin samen te werken met andere grondstofrijke landen vermindert de kwetsbaarheid bij bijvoorbeeld tekorten.
Inzet op minder schaarse alternatieven
De kennis en het innovatief vermogen van onze bedrijven en kennisinstellingen kunnen we meer benutten voor het slim ontwerpen van producten, op het terugwinnen van kritieke grondstoffen en het terugdringen van negatieve effecten op het milieu. Daarom gaat het kabinet in haar innovatiebeleid scherper kiezen voor sleuteltechnologieën die bijdragen aan digitalisering, circulariteit en verduurzaming.
Bedrijven kunnen door te innoveren bijvoorbeeld kiezen voor grondstoffen die meer algemeen beschikbaar zijn. Zo is er nu voor waterstofproductie via elektrolyse – het benutten van elektriciteit om water te splitsen – in de elektrodes vaak veel van de kritieke grondstof iridium nodig. Andere methodes bevatten minder kritieke metalen, maar zijn soms nog wel minder efficiënt. Doorontwikkeling van deze niet-schaarse alternatieven vermindert op termijn afhankelijkheid van andere landen.
Bovendien zet Nederland ook in op het vinden van alternatieve leveranciers. Dat kan door samenwerkingen aan te gaan in EU-verband met zowel ontwikkelde als ontwikkelingslanden in onder meer Latijns-Amerika en Afrika.
Benutten van circulariteit
Circulaire strategieën zijn ook een belangrijk onderdeel in de nationale grondstoffenstrategie om de leveringszekerheid van grondstoffen te vergroten en de negatieve milieu-impact te verkleinen. Daarmee draagt de uitvoering van de grondstoffenstrategie ook bij aan de ambitie van het kabinet om toe te werken naar een volledige circulaire economie in 2050.
Het kabinet is bijvoorbeeld van plan om innovatie te stimuleren door circulaire eisen op te nemen in aanbestedingen. Zo kunnen we in de toekomst kritieke grondstoffen gemakkelijker terugwinnen uit onze windmolenparken. Het kabinet ziet mogelijkheden om dit uit te breiden naar andere aanbestedingen, bijvoorbeeld voor defensie, telecommunicatie of bouw. Hierdoor creëren we circulaire producten die de overheid zelf aankoopt, waaruit kritieke grondstoffen teruggewonnen kunnen worden.
De nationale grondstoffenstrategie vormt ook de basis voor de Nederlandse inzet in de EU op de aankomende Europese Critical Raw Materials Act.
