De groei van de wereldhandel boekt records en internationale beurzen tikken nieuwe hoogtepunten aan. Tegelijk zien we de gevolgen van dit snelle herstel: exceptioneel hoge containerprijzen in het zeevrachtvervoer en aanhoudend verstoorde goederenketens. Gaat de wal het schip keren?
Inderdaad, het lijkt ons economisch weer voor de wind te gaan. Ik maak me eigenlijk zorgen over iets anders. Nemen we door deze snelle opleving van de economie wel voldoende tijd om te reflecteren, en actie te ondernemen op de kwetsbaarheden die de pandemie zo duidelijk aan het licht heeft gebracht? De start van de pandemie heeft ons geconfronteerd met risico’s die we misschien wel kenden, maar die zich nog nooit hadden gemanifesteerd. Te lange en vaak onnodig complexe logistieke toeleverketens. Te veel mondiale afhankelijkheden van producten die enkel vanuit kostenoverwegingen in verre oorden en in sommige gevallen op slechts één locatie worden geproduceerd. Onuitputtelijk online-koopgedrag met snelle levering uit alle uithoeken van de wereld, zonder ons te realiseren wat de werkelijke maatschappelijke kosten zijn. De pandemie leek een prima moment om ons gedrag te relativeren en aan te passen aan een nieuw normaal. Pakken we die gelegenheid of wachten we tot de wal het schip gaat keren?
De gestegen containerprijzen zijn een direct gevolg van de pandemie. Immers, toen de wereldhandel na de zomer van 2020 herstelde van een hevige maar ook korte terugval, stegen de prijzen vanwege de beperkte beschikbaarheid van containers in de juiste zeehavens. De aanhoudende groei van de wereldhandel, gedreven door de mondiale groei van e-commerce in 2020 van 27 procent en een verwachte groei in 2021 van 14 procent, heeft een structureel capaciteitstekortaan schepen en containers aan het licht gebracht.
En ja, ik weet dat met de vinger gewezen wordt naar de rederijen die middels drie grote allianties een oligopolie lijken te hebben gecreëerd en grote winsten rapporteren. Maar het blijft een feit dat de vraag, waarvan wij zelf de veroorzaker zijn, sneller is gestegen dan de transportsector aan kan. Ook als consument gaan wij dat merken. De gestegen transportkosten moeten door iemand worden betaald, zoals Action onlangs al meldde. En dan moeten grote online-events als Black Friday en Cybermonday nog komen, met nog meer druk op de logistieke ketens als gevolg. Keert hier de wal het schip vanzelf door de hoge consumentenprijzen, of duiken we weer massaal op wat ons als ‘koopjes’ wordt gepresenteerd?
De economische groeistuip is pijnlijk voelbaar op meerdere fronten. Tekorten aan chips, hout en kunststoffen gaan hand in hand met sterk stijgende prijzen. Autofabrieken leggen wederom productiefaciliteiten stil. Was het vorig jaar vanwege de pandemie, nu is verstoring van de toeleveringsketens en onvoldoende beschikbaarheid van onderdelen de reden. Ook andere thema’s van voor de pandemie komen als een boemerang terug, zoals de plotselinge krapte op de arbeidsmarkt. Digitalisering is de oplossing, maar gaat ons op korte termijn niet helpen. Kortom, het piept en kraakt aan alle kanten.
Heeft de pandemie ons dan niets geleerd? Zeker wel. We hebben nu met eigen ogen de nadelen gezien van lange ketens en afhankelijkheid van productielocaties op één continent of land, zoals bijvoorbeeld Taiwan waar 65 procent van de chipindustrie huist. Ook is bewezen dat het rondpompen van grondstoffen en halffabricaten via de mondiale luchtvaart en de wereldzeeën ons klimaat negatief beïnvloedt. Winkelketens als Intratuin, Zeeman en Accel halen productie terug uit Azië, maar dat kost tijd. De overeengekomen Green Deals moeten ruimte bieden aan technologische innovatie voor duurzamere transportoplossingen. Maar met de economische explosie van dit moment is het twijfelachtig of we werkelijk bereid zijn om duurzame keuzes te maken die serieus verder gaan dan louter bouwen aan capaciteit om de economische honger te stillen. Met het recente rapport van klimaatpanel IPCC ging het alarm voor de zoveelste keer af, maar we willen het niet horen.
Wellicht dat een samenleving meer gebaat is bij een stabiele en misschien iets lagere groei dan bij een pad van diepe dalen en hoge pieken. In dat laatste geval lopen we steeds tegen grenzen aan en moeten we vooral brandjes blussen in plaats van tijd voor reflectie te kunnen nemen. Eens zal de wal het schip wel keren, maar de vraag is wanneer en met welke uitkomst.
