In het dagelijks leven komen we in contact met chemicaliën in de producten die we gebruiken. Het merendeel van deze chemicaliën hebben we hard nodig (bijvoorbeeld in de energietransitie), maar deze (nieuwe) chemicaliën brengen ook potentiële risico’s met zich mee die vaak onbekend zijn. Nadelige effecten, zoals gezondheidsproblemen en milieueffecten, worden vaak laat in het productontwikkelingsproces of zelfs pas na marktintroductie ontdekt. Daarom werkt TNO aan de ontwikkeling van een Decision Support aanpak. Hiermee kunnen bedrijven al in de beginfases van hun ontwerpproces mogelijke risico’s in beeld krijgen en maatregelen nemen om die risico’s en reputatieschade en hoge kosten te voorkomen. In een gepubliceerde whitepaper presenteert TNO een aanpak om te komen tot de ontwikkeling van veilige en duurzame chemicaliën, materialen en producten.
Veilig en Duurzaam Innoveren
In 2019 schatte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat jaarlijks ongeveer 2 miljoen mensen sterven als gevolg van blootstelling aan chemicaliën. De Europese Commissie introduceerde, om te komen tot een veiligere, gezondere en meer duurzame toekomst, de Chemicals Strategy for Sustainability binnen de EU Green Deal. Een cruciaal element in deze strategie is de productie van chemicaliën en materialen volgens de principes van Safe and Sustainable by Design, SSbD, oftewel Veilig en Duurzaam Innoveren. Met deze proactieve aanpak krijgen bedrijven vroeg in het productieproces een transparant beeld van de mogelijkheden om de veiligheid, gezondheid en duurzaamheid van een nieuw product te verbeteren. Nadelige effecten worden zo preventief geminimaliseerd en het risico op marktfalen wordt verminderd. De Decision Support aanpak die TNO nu ontwikkelt maakt de impact van een nieuwe chemische stof ten opzichte van alternatieve stoffen inzichtelijk op aspecten die van invloed kunnen zijn op onze gezondheid en milieu.
Risico’s chemische stoffen vaak pas (te) laat duidelijk
Op dit moment worden nadelige effecten van chemische stoffen vaak (te) laat ontdekt. In sommige gevallen worden nadelige effecten pas jaren nadat ze op de markt zijn gebracht duidelijk, soms met ernstige gevolgen voor de samenleving en het milieu (bijv. PFAS), en financiële lasten voor de betrokken bedrijven en de samenleving. De huidige wetgeving (REACH*) biedt geen garantie voor veilige en duurzame producten. Zo vallen sommige stoffen bijvoorbeeld niet onder de wet, waren andere chemicaliën al op de markt voordat de wet van kracht werd en zijn veel dossiers incompleet. Hedwig Braakhuis, mede-auteur van de whitepaper: “Op dit moment hebben we slechts zicht op het topje van de ijsberg aan chemische stoffen, waarvan de risico’s voldoende in kaart zijn gebracht. Het grootste gedeelte van de ijsberg bevindt zich onder water dus voor het merendeel van de stoffen kennen we de risico’s onvoldoende. Een integrale aanpak om de industrie te ondersteunen tijdens de vroege stadia van productie van veilige stoffen is nodig.”
Integrale aanpak met een Decision Support System
Volgens TNO biedt SSbD, anticiperend op nieuwe wetgeving, een kans om proactief innovatieve chemicaliën en materialen te ontwerpen die geen risico vormen voor mens en milieu. Met een integrale aanpak waarbij vroeg in het ontwikkelproces wordt gekeken naar functionaliteit ten opzichte van gezondheids- en milieueffecten kunnen nadelige gevolgen zo veel mogelijk tijdig worden uitgesloten en/of geminimaliseerd. TNO ontwikkelt daarom een Decision Support aanpak die de impact van een nieuwe chemische stof ten opzichte van alternatieve stoffen inzichtelijk maakt op aspecten die van invloed kunnen zijn op aspecten die van invloed kunnen zijn op onze gezondheid en milieu. Wouter Fransman, mede-auteur van de whitepaper : “Dit systeem zouden we graag verder ontwikkelen voor en in samenwerking met de maakindustrie, onderzoekers en overheden. Daarmee kan de industrie straks eerder in het ontwikkelproces aanpassingen doen om te komen tot een minder schadelijk, veiliger en duurzamer product. Dat scheelt de industrie veel onnodige investeringen en reputatieschade en draagt uiteindelijk bij aan een gezonde en duurzame samenleving.”
